دیوان عطار نیشابوری قابدار

توضیحات

درباره عطار

«فَریدالدّین ابوحامِد محمّد عطّار نِیشابوری» یکی از عارفان و شاعران برجسته‌ی ایرانی است که در پایان سده ششم و آغاز سده هفتم زندگی می‌کرد. او در سال ۵۴۰ هجری برابر با ۱۱۴۶ میلادی در نیشابور زاده و هنگام حمله‌ی مغول کشته شد و بسیاری از آثارش از بین رفت. اطلاعات دقیقی درباره‌ی زندگی این شاعر بزرگ نیست ولی برخی بر این باور هستند او بر شرح زندگی بزرگان و اهل‌بیت تسلط کافی داشته است که می‌توان بازتابی از آن‌ها را در آثارش دید. او در نیشابور که به دارا لعلم شهرت داشته زندگی می‌کرد و به طبابت و پزشکی هم مشغول بود و پس از آشنایی‌اش با عرفان و تصوف راه زهد، گوشه‌گیری و تقوا را پیش گرفت و به ری، کوفه، مصر، دمشق، مکه، هندوستان و ترکستان سفر کرد. او شاعر و عارف تأثیرگذار ایرانی است که تحسین بسیاری از افراد را به دنبال داشت همان‌طور که مولوی درباره‌ی او چنین گفت: «من آن مولای رومی‌ام که از کِلکَم شَکِر ریز و لیکن در سخن گفتن غلام شیخ عطارم»

«عطار نيشابوری» یکی از پرکارترین شاعران ایرانی است که بر ادبیات فارسی و شاعران پس از خودش بسیار تأثیرگذار بوده است. او شاعر، صوفی و داروساز مشهوری بود که درزمینهٔ عرفانی از مرتبه‌ای بالا برخوردار شد. برخی معتقدند عطار از شاگردان «احمد نجم‌الدین کبری»، مشهور به شیخ ولی تراش از صوفیان و «مجدالدین بغدادی»، شاعر و عارف آن زمان بود. درباره‌ی تحول فکر و اندیشه‌ی «عطار نيشابوری» داستانی قدیمی به نقل از «جامی» شاعر مشهور فارسی‌زبان سده ۹ قمری وجود دارد، طبق این داستان عطار در پی طلب روزی در دکانش مشغول به کار بود که بادرویشی روبه‌رو می‌شود. این درویش که در پی نان بود با بی‌توجهی عطار روبه‌رو می‌شود. درویش از او می‌پرسد: «تو که تا این حد به زندگی دنیوی وابسته‌ای، چگونه می‌خواهی روزی جان بدهی؟» عطار در پاسخ او می‌گوید: «مگر تو چگونه جان‌خواهی داد؟» در همان حال درویش کاسه‌ی خود را بر زمین می‌نهد و از دنیا می‌رود. این اتفاق عطار نيشابوری را دگرگون می‌کند و باعث می‌شود او راه حق را دنبال کند. صحت این داستان مشخص نیست و برخی بر این باور هستند از ابتدای کودکی، این شاعر سرشتی پاک داشته است.

«فريدالدين عطار نيشابوری» از خودش آثار زیادی به یادگار گذاشته است. «اسرار نامه» یکی از مثنوی‌های معروف این شاعر است که شامل ۳۳۰۵ بیت در ۲۲ مقاله است. مضمون مثنوی‌های ابتدایی این اثر درباره‌ی توحید و ستایش پیامبر و امیرالمؤمنین است و باقی مقاله‌های آن حکایت و تمثیل است.

مگر می‌کرد درویشی نگاهی

درین دریای پر در الهی

کواکب دید چون در شب افروز

که شب از نور ایشان بود چون روز

تو گفتی اختران استاده اندی

زفان با خاکیان بگشاده اندی

که هان ای غافلان هشیار باشید

برین درگه شبی بیدار باشید

چرا چندین سر اندر خواب دارید

که تا روز قیامت خواب دارید

«الهی نامه» از دیگر آثار «فريدالدين عطار نيشابوری» است که شامل داستان‌های دلکش و لطیف کوتاه و بلند است که روح انسان را خطاب قرار می‌دهد. «منطق الطیر» یکی از معروف‌ترین و زیباترین آثار این شاعر است که شرح سفر مرغان به درگاه سیمرغ است. «مختارنامه»، «تذکرةالاولیا»، «مصیبت‌نامه» و «دیوان اشعار» از آثار دیگر این شاعر هستند که به یادگار مانده‌اند. این آثار مجموعه‌ای از رباعیات، قصاید و غزلیات سروده‌ی «عطار نيشابوری» هستند که مملو از ترکیبات و کلمات خوش‌آهنگ هستند. مقبره این شاعر در استان خراسان در نیشابور در حدود سده‌ی نهم ساخته شده و تا امروز چندین بار مرمت شده است. علاقه‌مندان به شعر و ادب فارسی و گردشگران زیادی سالانه از آن دیدن می‌کنند و در تقویم ایران روز ۲۵ فروردین روز ملی عطار نيشابوری نام‌گذاری شده است.

از خود خبرم ده که ز خود بی‌خبرم

کز آرزوی تو می بسوزد جگرم

آسان ز سر هر دو جهان برخیزم

گر بنشینی تا به تو درمینگرم